EFESA CAKUAT IN KHRIHFABU FIANTERNAK LE THANNAK

Biahmaitthi

A hmasa bik ah Khrihfabu hruaitu, pastors nih cun Efesa cakuat hi rel lengmang ding a si. Efesa cakuat ahhin Khrifabu i thit hruaitnak, chungkhar ngakchia le nu le va i upat thiamnak kong a chim. Efesa cakuat hi AD 60-62 hrawngah Paul nih a tialmi a si (1.1; 3.1). Paul nih Efesa khuami sin cakuat i aa timhmi cu “van i a ummi thil vialte le vawlei i a ummi thil vialte kha hmun khat ah pumh dih i Khrih kha an lu cem ah i ser” kha a si (1:10). Paul hmangin Pathian nih aa tinhmi aa muru cu Jentail mi le Judah mi hna kha miphun pakhat ah ser hnuah Pathian he fonh ding kha a si (2.11; 3.13). Efesa cakuat nih Pathian minung hna kha Pathian tinhmi ningin nun ding kha a forh hna i, cucu Jesuh ah pumkhat si i lungrual tein nun ding kha a si. Pathian minung hna cu pum khat kan si i Khrih he zong pum khat kan sinak kong kha Paul nih cakuat chungah fian tein a chim. Khrihfabu cu pum bantuk a si i Khrih hi kan lu a si (1.21-23; 4.15-16); Khrihfabu cu Khrih nupi kan si (5:32-33). Efesa cakuat in Paul nih fian tein Khrihfabu sullam a chim. Asinain, nihin ni tiangah Laimi cheu khat cu Khrihfabu tanh lawng kan thiam i kan fiang rih lomi cu Khrihfabu sullam hi a si ko rua tiah ka ruah. Efesa cakuat in Khrihfabu fianternak ka duh.

Khrihfabu cu Jesuh Khrih zulhtu pawl nih an dirhmi a si. Khrihfabuu ai thawknak cu Jerusalem in a si (Lamkaltu 2:47). Matthhai 16:18 ah Bawi Jesuh nih a chimh mi cu timhtuahnak church hmanthlank lawng a si. Rev. Dr. Samuel Ngun Ling nih a chim, “Khrihfabu timi hi Khrih nih a dirhtami a um lo. Bu dirh uh tiah a kan cawnpiaknak zong kan hmu lo. Khrihfabu poahpoah cu Khrih zumhnak ah dirhmi an si dih. Min tthattha zeitluk bunh len zongah min nih Khrih kha a lawmhter hlei lo. Khrihfabu hi a ngaingai ti ahcun min a ngei lo. Bible chungah Khrihfabu pawl min an ngei lo-Jesuh Khrihfabu, UPC, AG, Baptist ti bantuk, a um lo. Korin khua ummi cu Korin Khrihfabu an si ko. Efesa khua ummi cu Efesa Khrihfabu an si ko.” Khrihfabu min cu minug nih phuahmi a si ko. Khrihfabu cu Khrih kan zumhnak in dirhmi a si, cucaah Khrihfabu cu amah Khrih ta a si, Pathian sungparnak caah hmang ding asi ti kha a langhter.

Khrihfabu fianternak le thannak kong he pehtlaih in chim ding le tial ding a tampi a um ko. Sihmanhsehlaw, apostle Paul nih Efesa cakuat chung i Khrihfabu thannak kong a chimmi kha kan zoh lai. Pakhatnak ah Paul nih Khrihfabu a hmuh ning kan zoh hmasa lai; cun pahnihnak ah Khrihfabu thannak kong a chimnak kha kan zoh than lai.

Paul nih Khrihfabu a hmuhning

Khrihfabu cu Khrih pum a si (Efesa 1:23; 4:12, 25; 5:23). Paul nih Khrihfabu cu Khrih pum a si a timi hi Damaskas khua pawng i Jesuh Khrih he an i chawnhnak kha a lung ah um seh law a dawh. Damaskas khua pawng i a tluuk lio ah khan aw pakhat nih ‘Saul, Saul, zeicah dah na ka hrem?’ a ti. Paul nih ‘Ahodah na si, Bawipa?’ tiah a hal. Aw nih cun ‘Keimah cu na hremmi Jesuh ka si’ a ti (Lamkaltu. 9:3-5). Paul nih hin Khrihfa (bu) a hrem hi Jesuh hrem ah a ruat bal lo. Nain aw nih ‘Keimah cu na hremmi Jesuh ka si’ a ti tikah Khrihfa (bu) hrem cu Jesuh hrem a si kha a vun hngalh i Khrihfabu cu Khrih pum a si a tinak hi a si ko lai. Hi nih hin Khrihfabu cu Pathian ta a sinak kha a langhter. Zeicahtiah Khrihfabu cu ‘Pathian mi hna’ an i komhnak a si?

Zumtu cu Khrih pum nge kan si (4:16; 5:30; 4:25). Khrihfa (bu) hrem cu Jesuh Khrih hrem a sinak cu zumtu cu Khrih pum a nge kan si caah a si. Paul nih Khrih le Khrihfabu an i pehtlaihnak kha pum le nge an i pehtlaihnak he a tahchunhnak nih biatak a langhtermi cu zumtu le Jesuh Khrih aa then thiam lo ti hi a si. Pum tengnge a simi kut le ke cu pum he an i then ahcun an thi, rian an tuan kho ti lo. Cu ve bantuk in zumtu cu Jesuh Khrih he kan i pehtlaihnak a cah ahcun kan thi ve (2:1, 12). Zumtu le Khrih aa then khawh lo bantuk in zumtu le Khrihfabu aa then kho lo, zeicahtiah Khrihfabu cu zumtu hna nih sakmi a si. Zumtu cu pum tengnge kan si. Cucaah mi pakhat cu ‘Jesuh Khrih cu ka Bawipa le ka Khamhtu a si’ tiah a cohlang i Khrihfabu ah um a duh lo ahcun, cu pa cu a zum taktakmi cu a si bal lai lo. Mit in hmuh khawh lomi Jesuh Khrih he zumhnak in kan i pehtlaihnak a langhnak pakhat cu a pum a simi Khrihfabu he kan i pehtlaihnak hi a si. Khrih pum a simi Khrihfabu he kan i pehtlaihnak cu chungtel kan sinak lawng si loin kan chawva kan peknak zong in a si. Khrihfabu ah kan chaw kan pek tikah Khrihfabu ah kan thinlung a um, zeicahtiah kan chaw a umnak ah cun kan lung zong cu a um ve (Mat. 6:21).

Khrih cu Khrihfabu lu a si (1:22; 4:16). Khrih cu Khrihfabu lu a si ti cu Khrih cu Khrihfabu uktu asiloah nawl ngeitu (5:23) asiloah cawmtu le zohkhenhtu (5:29) tinak a si. Hi nih hin a langhtermi cu Khrihfabu a thannak taktak cu Jesuh Khrih ah a um ti hi a si. Hihi Paul nih 1Kor. 3:7 ah fiang tein hitihin a chim: A ci a tuhtu le ti a toihtu thamtham cu biapi kan si tung lo. Pathian kha pei biapi cu a si cu, zeicahtiah amah nih khan pei a thanter cu. Khrihfabu thannak ah minung kan biapi lo tinak a si hrimhrim lo. Pathian nih thil lianngan a tuahmi hna hi minung hna hmang in a tuah tawn. Minung nih Pathian thil lianngan tuahnak ah kan bawmh tinak cu a si lo. Amah (Pathian) tu nih hriamnam pakhat bantukin a kan hmang. Moses le Aaron hmang in Pathian nih Israelmi kha Izipt ram in a chuah hna. Peter hmang in voikhat thawngtha chim ah minung 3000 an lung an i thleng. 

Khrihfabu a thannak

Khrihfabu thannak ah minung (zumtu) kan biapitnak kha Paul nih hitihin a langhter; kan dihlak in kan i tlaakning cio in laksawng a kan pek (4:7) a cheu cu lamkaltu ah a cheu cu profet ah a cehu cu Thawngtha chimtu ah a cheu cu pastor le cawnpiaktu ah a ser hna. Khrih pum kha thanter awkah Pathian nih mi vialte cu a timh hna pum chung i a ummi nge hna nih anmah le an tuah awk cio an rak tuahnak thawng khan, pum cu a ningpi in dawtnak in a thang (4:12-16). Hiti i mi vialte kha kanmah he aa tlaakning cio in laksawng pek kan sinak cu Khrihfabu kha Khrih lei ah khan a lam kip in a thannak ding caah a si (4:16).

Pathian nih minung hi thang ding hrimhrim in a kan ser. Kan pum a than bantuk in kan zumhnak le Jesuh Khrih kan hngalhnak zongah ngakchia dirhmun in nutling pa tling dirhmun phak tiang kha kan than awk a si. Kan riantuannak zong a than ve awk a si. Khrihfabu a lam kip in thannak ah hin Lamkaltu cauk ah cun zumtu thar karhnaknak zong aa tel (Lam. 1:13; 2:41, 47; 4:4; 5:14; 21:20). Efesa cakuat ah hin Khrihfabu thannak kong a chim tikah zumtu thar karhnak le thilri karhnak nakin zumtu hna nunnak ah zumhnak le Jesuh Khrih hngalhnak ah nutling patling dirhmun tiang thannak (4:13; 3:18), zumtu hna nih dawtnak in biatak chimnak (4:15, 25), a dingmi le a thiangmi nunning in thannak (4:24), thathu loin mah pawcawmnak caah le sifakmi bawmhnak caah riantuannak (4:28), chungkhar ah nu le va i dawtnak, fale nih nu le pa bia ngaihnak, nu le pa nih fale kha Khrihfa ziaza le cawnpiaknak in thanternak, riantuantu le rian ngeitu karah dawtnak a umnak (5:21-6:9) hna kha tha a pek deuh. Holh dang in chim ahcun lenglei nakin chunglei kan minung sinak ah thawnnak ngeih kha tha a pek deuh (3:16, 17; 6:10). Lenglei thil kha tha a pe lo tinak cu a si lo. Chunglei sinak ah thawnnak le thannak a um tikah lenglei thil zong a thang ve ti kha a hmuhning cu a si deuh.

4:12 ah Khrihfabu a thannak ding caah lamkaltu hna, profet hna, Thawngtha chimtu hna, pastor hna le cawnpiaktu hna lawng kha a langhter. Hihi Khrihfabu a thannak ding caah anmah – lamkaltu, profet, Thawngtha chimtu, pastor le cawnpiaktu- lawng hi an si tinak a si lo. Hiti a langhternak hi annih cu Khrihfabu thannak ah tuanvo ngeitu bik an si caah a si, zeicahtiah annih cu Khrihfabu hruaitu an si. thanchonnak kan timi hi hruaimi cung nakin hruaitu cung ah a um deuh tawn. Hruaitu hna nih mipi cungah dawtnak le zawnruahnak an ngeihnak, an i pumpeknak le khuakhan lairel an thiamnak hna hi Khrihfabu a thannak hrampi cu a si ve. Cucaah Khrihfabu ah hin hruaitu hna, abik in pastor hna, hi an ruahnak kan laakpiak hna lo, cun zalong tein rian kan tuanter hna lo ahcun Khrihfabu hi a than awk zat in a thang tawn lo. Acheu khat Khrihfabu le Fellowship ah cun pastor te hi meting hmanh ah kan telh duh tawn hna lo. Cucu Khrihfabu than dawntu pakhat cu a si ve. Cheukhat hruaitu hna cu Khrihfabu than dawntu zong cu kan um ve taktak. Khrihfabu caah thilrit a simi hruaitu (pastor) zong kan rak um ve hoi.

Zumtu cheukhat nih pastorte lawng hi Khrihfabu a thannak ah rian ngei ah kan ruah tawn hna. Cucu a si lo. Hruaitu hna hi Khrihfabu a thannak ah tuanvo ngeitu bik cu an si taktak, nain anmah lawng hi Khrihfabu thannak ah tuanvo ngeitu cu an si lo. Zumtu pakhat cio zong hi Khrihfabu thannak ah tuanvo kan ngei ve. Hruaitu hna khuakhan lairelnak kha zulh khawh le tuah khawh i zuam cu Khrihfabu a thannak ah mipi kan rian a si ve. Efesa cakuat ah Khrihfabu a lam kip in a thannak ding caah chungtel pakhat cio kan rian kha biapi tuk in a ruah. Cucu hitihin a langhter: ‘Kan dihlak in kan i tlaakning cio in laksawng a kan pek’ (4:7) a ti. Hi nih hin thil pahnih a langhtermi cu (1) zumtu pakhat cio hi Jesuh Khrih nih Khrihfabu thanchonnak caah pahrang a pek lomi kan um lo ti hi a si. Phundang in chim ahcun ahohmanh Khrihfabu caah santlailo kan um lo, san kan tlai dih tinak a si. (2) Zumtu hi Khrihfabu `hanchonak ding caah Jesuh Khrih nih a kan pekmi kan pahrang aa lo cio lo ti hi a si. Cucaah Paul nih Khrih pum nge a simi zumtu pakhat cio nih ‘anmah le an tuah awk cio an rak tuahnak thawng khan, pum cu a ningpi in dawtnak in a than’ (4:16) tiah a tinak cu a si.

Cun Efesa cakuat ah hin Khrihfabu a lam kip in a thannak ding caah zumtu hna pumkhat sinak kha biapi ngai in a chim. Phundang in chim ahcun lungrual lo cu Khrihfabu than dawntu a si. Zumtu hna pumkhat sinak cu ruahchannak pakhat kan ngeihnak, pum (Khrihfabu) pakhat ah kan umnak, Thlarau pakhat pek kan sinak, Bawipa (Jesuh) pakhat kan ngeihnak, zumhnak pakhat kan ngeihnak, tipilnak pakhat kan ngeihnak le Pathian pakhat lawng a umnak ah hin a si (4:4-6). Hi pasarih hi zumhnak (doctrine) an si. Zumtu cu zumhnak (doctrine) ah pakhat kan si nain Khrihfabu thanchonak rian`uannak ah cun Jesuh Khrih nih pahrang dangdang a kan pek. Cu aa lo lomi thiamnak (pahrang) kan fonh khawh i Khrihfabu pakhat chungah rian kan tuan ti cu pumkhat sinak cu a si. Aa lo lomi pahrang kan fonh khawh cu Khrihfabu a lam kip in a thannak tawhfung cu a si. Cucu zumtu hna nutling patling dirhmun i kan phaknak a langhnak zong a si.

Cucaah Efesa cakuat ah hin Paul nih Khrihfabu cu Khrih pum a si i cu Khrih pum a simi Khrihfabu a thantertu taktak cu Khrihfabu lu a simi Khrih kha a si ti kha a langhter. Asinain Khrih pum nge a simi zumtu hna hi Khrihfabu thannak ah rian kan ngei lo tinak cu a si lo. Khrihfabu thannak ah zumtu hna zong Jesuh Khrih nih kanmah he aa tlaak ning cio in pahrang a kan peknak ti zong kha a langhter fawn. Cu kan pahrang cio hman kha Khrihfabu a lam kip in a tahannak cu a si. Cun Paul nih Efesa cakuat chungah Khrihfabu a lam kip in a than khawhnak ding ah biapi ngai ah a ruahmi cu zumtu hna pumkhat sinak hi a si. Zumtu hna lung i khah (lungrual) lo cu Khrihfabu than dawntu taktak a si. Cucaah Paul nih Jesuh Khrih nih zumtu pakhat cio kha aa dangmi pahrang a pek hna i Khrihfabu a lam kip in a than khawhnak ding ah cu aa dang cio in a pekmi hna pahrang cu a fonh a ti (2:16; 4:16). Lungrual cu teinak a si pinah thanchonak tawhfung zong a si.

By: Victor Aung Thu Lin

References:

1.      John MacArthur and Richard Mayhue, Biblical Doctrine: A Systematic Summary of Bible Truth (Grand Rapids: Zondervan, 2017), 740.

2.      John MacArthur, John MacArthur Bible Handbook (Nashville: Thomas Nelson Publishers, 2003), 399-401.

3.      Samuel Ngun Ling, Muko Magazine (Yangon: Myanmar, 2013), 14.

4.      Stephen M. Miller, The Complete Guide to the Bible (USA: Barbour Publishing, 2007), 409-411.