Christmas Hi Na Caah Zeidah a Si?

"Kan caah ngakchia pakhat a chuak! Fapa pakhat pek kan si!

Amah cu kan uktu Bawi a si lai. Amah cu Khuaruahhar Fim Chimtu,

A Ṭhawngmi Pathian, Zungzal Hmunmi Pa,

Daihnak Bawi, ti a si lai." 

(Isaiah 9:6)

Christmas hi zeidah a si tiah bia i hal ning law, zeitindah na ka leh hnga? Christmas cu Greek holh in ‘Χριστούγεννα’ tti a si i Jesuh khrih min an lehmi kha si ko. E.g Christ- Χριστός. Cucaah, kei ka caah cun Christmas cu thawngtha (Good News) a si. Cu thawngtha cu “khuaruah har thawngtha” si. Vancung sungparnak vialte kal tak in vawlei misual khamh dingah a rung tlunh hi, “khuaruah har thawngtha” cu a si. Bawi Jesuh cu a niam bik hmun caw rawl einak kuan Bethlehem khua ah a chuah. Bethlehem a sullam cu “changreu inn” tinak a si. Jesuh Khrih nih," Nunnak changreu cu keimah hi ka si," tiah a ti (John 6:35). Jesuh Khrih nih nunnak changreu a sinak kha a chuahnak in sullam ngei tein a rak langhter cang. Cucaah, Christmas thawngtha hi zeitindah kan hman, zeitindanh kan cohlan timi hi a biapi tuk.

Mi zei paoh nih herhmi kan ngei cio. Kan nunnak ah kan herhbik mi cu a zeidang nakin Khamtu Bawi Jesuh hi a si. Minung nih kan herh bikmi hi seh- စက္ lei thiamnak (technology) a si ahcun Pathian nih Scientist hna a rak rat ter hnga i, phaisa hi kan herh bik a si ahcun chawleh- စီးပြားေရး thiammi (economist) hna a rak rat ter hnga. Sihmanhsehlaw misual nang le kei nih kan herh bik mi cu Khamtu a si caah Pathian nih a kan Khamtu Bawi Jesuh a rak kan peknak hi a si.

Laimi vialte hna caah ni sunglawibik pakhat cu Christmas Ni asi. Sihmanhselaw, ramdangmi hna caah cun Christmas hi sunglawi ngaiin caan an pek then lo. Christmas hi Laimi caah a sunglawi khun tiah ka ruat. Bible nih Christmas or Jesuh nih a chuah ni thla a tial lomi hi khuaruah har ngai si. Bible nih Jesuh chuah kum, ni le thla kong pakhat hmanh a tial lo caah a dik tein hngalh khawh ding asi lo. Christmas auh hi zetik set in dah aa thawt i, December 25 ni theng hi Christmas ah an hman timi cu tuabia tling tein thieh khawh asi lo. Duh sah tein a thlen lengmang hnuah, December 25 ni hi feter a rak si.

Jesush cu Herod the Great a bawi lio ah a chuak (Mtt. 2:1-18). Herod the Great hi BC 40-BC 4 tiang Judah ram uktu a. Jack Finegan Cauk chungah kan hmuh khawhmi cu “Herod the Great hi March or April 4 B.C. ah a thi. Jesuh hi B.C 7-4 ah a chuak” tiah a ti. Bible nih Jesuh chuah thla a tial lo caah, fianter khawhnak lam um lo. Jewish tuanbia thiam Josephus zong nih a tial ve lo. Rome cozah tuabia thiam hna zong nih an tial ve lo. Gospels cauk hna zong nih an tial ve lo.

December 25 hi Jesuh chuak ni a si tiah a ti hmasatu cu, Hippolytus (170-236 AD) a si ti hi a tuaktan ning a si. Jesuh hi a nu nih pawi hram aa thawk hi March 25 ah a si. Cu ni cu Judah ram ah thal chuah aa thawkka a si.

Nau cu thla (9) an pawi caah Jesuh hi December 25bak ah a chuak tikah a ti. December 25 hi Khrihfabu Ni sunglawi puai Ni ah an rak hman hmasa biknak tuanbia kan hmuhmi cu Philocalian Calendar (AD 354) ah a si. Rom miphun tu nih cun 25 Ni ah puai an tuah tawnnak hi AD 335 in an rak thawk cang. Cutin cu nichuahlei le nitlaklei Khrihfabu hna nih December 25 cu duhsah tein an cohlan i, Christmas cu December 25 Ni ah hman a rak si. Jesuh chuah ni taktak cu kan thei kho lai lo.

Christmas hi Pathian minung ah aa cang nak le amah sining kha a Fapa Jesuh hman in kan sinah a phuannak a si. Dr. Paul Clasper nih thawngtha a fiangterning te hi duh a nun ngaingai. Uico nih mipa a seh ti cu thil kal ning a si ko. Mipa nih uico a seh ti bel cu thil kal ning a si lo. Cu thengte cu thawngtha a si a rak ti. John Dal 1: 1-14 tiang kan rel tiah Pathian minung aa cang nak kha fiang tein hmuh kho a si. Minung nih kan duhmi le uarmi cu tang ah tumh si loin cungah kai khi a si. Mirum si kan duh cio, sifah kan duh lo. Sihmanhsehlaw, Pathian cu sang nak Van-cung sunparnak viatel kaltak in a niamnak bik vawlei misual kan sinah khua a sak ve. Cucaah, Paul nih "Jesuh cu Adam voihnih nak a si" tiah a ti (1 Corinthians 15:22). Pathian le Adam karah pehtlaihnak a hrawh cangmi kha Jesuh Khrih nih nunter than ding in vawlei ah a rung tungnak hi a si.

 Pathian minung ah aa cang hi khuaruah har thawngtha taktak cu a si. A sang bik hmun Vancung in, a niam bikmi hmun Bethlehem caw rawl ei nak kuang ah a chuak. Bible thiam sang pawl nih a chuaknak ding caw rawl ei nak kuang hmanh kha mita an hlanmi a si an ti. Vancung sungparnak vialte kaltak in vawlei misual khamh dingah a rung tung hi khuaruah har thawngtha taktak a si. Thawngtha timi cu minung nih kan tuah sermi si loin Pathian tuah piakmi kha thawngtha cu a si. A si kho lo mi a hung si kha thawngtha cu a si ko. Hihi khuaruah har thil vialte lak ah a ngan bikmi khua ruah har thil a si. Minung caah cun a si kho lo nain Pathian caah cun a si kho mi a rak si ko. Bible thiam sang hna nih cun "the impossibility of possibility."

Jesuh vawlei cung a rung tung hi sertu Pathian hngalhnak thawngtha phorhtu a si. Jesuh hlan ahcun minung nih Pathian cu a sining taktak hngalh kho a si lo. Greek mi hna nih Pathian cu lawmh zong aa lawmh kho lomi, ngaihchiat zong a ngaih a chia kho lomi ah an ruah, mi cungah dawtnak le zaangfahnak zong a ngeih lomi a si an ti. Cucaah, Pathian cu bawmtu Pathian a si an ti kho lo. Judahmi hna nih cun, Pathian cu hihi tuah hna seh, khakha tuah hna seh ti a kan duh rumromi a si ti in an ruah i cu Pathian cu lungtonnak dingah cun pung le lam zulh awk le tuah awk kha rel cawk loin an ser. Sihmansehlaw, Jesuh cu dawtnak a simi Pathian kong chim ah khan a ra i cu tikah cun minung nih khan khuaruahhar in, Pathian cu, cu bantuk  a si kan hngalh bal tung lo, an ti. Pathian nih minung a rung i can nak nih rian biapi bik pakhat a ngeihmi cu minung nih Pathian hngalhnak an ngeih khawhnak hnga hi a si.

Christmas cu Pathian nih minung sinah aa phuannak khuaruah har thawngtha a si. 

Merry Christmas to you all!!!

By: Victor Aung Thu Lin